به گزارش روابط عمومی اداره‌کل کتابخانه‌های عمومی استان البرز، کارگاه آموزشی «مروری بر آثار مکتوب البرزشناسی» با حضور حسین عسکری، نویسنده و البرزپژوه و جمعی از کتابداران و علاقه‌مندان به این حوزه در فضای مجازی (اسکای روم) برگزار شد.
حسین عسکری، نویسنده و البرزپژوه در این جلسه ضمن تقدیر از تلاش های کتابداران در همراهی با پژوهشگران در راستای تسهیل دسترسی این گروه، به منابع مفید کتابخانه‌ای و ایجاد فضای مناسب در کتابخانه، اظهار داشت: کتابداران بایستی با دانش و اطلاعات عمیق و روزآمد به ویژه در حوزه آثار و منابع بومی، بتوانند راهنما و مشاور خوبی برای مراجعان باشند.
عسکری در ادامه با اشاره به هدف برگزاری این جلسه، گفت: عنوان البرزپژوهی به مثابه یک میان رشته در حوزه ایران شناسی، گستره وسیعی دارد و به دلیل هم‌پوشانی فرهنگ و تاریخ البرز با برخی مناطق و استان‌های همجوار، پژوهش در این باره مستلزم مطالعه و بررسی اسناد و منابعی درباره استان های قزوین، تهران، گیلان و مازندران است؛ چراکه نام برخی از مشاهیر البرزی متعلق به قرون گذشته، پسوند قزوینی و یا تهرانی داشته است. پیش‌تر البرز در بسیاری از منابع، از گستره دشت قزوین به شمار رفته و به نظر کارشناسان جغرافیای تاریخی، رودخانه کرج مرز سرزمین های ری و قزوین بوده است؛ بنابراین تفکیک دقیق و بررسی اطلاعات پیرامون موضوعات مشترک با سایر استان‌ها نیازمند دانش و اطلاعاتی قوی است.
استان البرز در خوشنویسی و تعزیه، پیشینه غنی و میراثی ارزشمند دارد
این نویسنده البرزی افزود: در گزارش های باستان شناسی نیز از قدیم، همه محوطه های باستانی استان البرز زیرمجموعه دشت قزوین به شمار می‌آمده و از این حیث گستره البرز فرهنگی و تاریخی، خیلی وسیع تر از گستره جغرافیای کنونی آن است.
پژوهشگر البرزی در ادامه با بیان اینکه ما هیچ منبع جامع و به روز کتابشناسی درباره البرز نداریم، اظهار داشت: کتابشناسی کرج و ساوجبلاغ چاپ شده، بنابراین چند نمونه محدود کتابشناسی در مورد البرز داریم که هیچکدام جامع و کامل نیست و جای این کتاب مرجع در بین منابع البرزپژوهی به شدت خالی است. البرزپژوهی یک دانش میان رشته‌ای است که حوزه های مطالعاتی مختلفی را همچون هنر، مردم شناسی، جامعه شناسی، تاریخ، باستان شناسی، جغرافیا، زبان شناسی و ... دربر می‌گیرد و با روش تحقیق ترکیبی باید به آن پرداخت.
عسکری در ادامه با اشاره به پیشینه شناسی منابع مربوط به البرز، گفت: منابع مکتوب البرزشناسی یا مستقل اند یا مرتبط. منابع مستقل، آن دسته از منابع هستند که تمام کتاب اختصاص به محدوده جغرافیایی البرز دارد؛ مثل «آشنایی با مشاهیر طالقان» و «مجموعه کتاب های البرزنامه». در منابع مرتبط نیز موضوع کتاب موضوع دیگری است اما مطالب و یا اشاراتی نیز به موضوع البرز شده است؛ مثل «سرزمین قزوین» و «سیمای فرهنگ و تاریخ قزوین». کتابداران باید به این موضوعات و منابع اشراف داشته باشند.
منابع مکتوب البرزشناسی باید در دو مقطع زمانی پیش و پس از تاسیس استان البرز بررسی شود
وی همچنین به تقسیم بندی دیگری در بررسی منابع البرزپژوهی اشاره کرد و گفت: منابع مکتوب البرزشناسی باید در دو مقطع زمانی پیش و پس از تاسیس استان البرز مورد بررسی و مطالعه قرار گیرند. قدیمی‌ترین منبع مستقل مکتوب درباره استان البرز، رساله ای به نام جغرافیای طالقان نوشته محمد حسن خان صنیع الدوله مربوط به دوره قاجار است که در روزنامه ایران عهد ناصری چاپ شده است. البته قبل از آن هم کتاب هایی داریم که اشاراتی به البرز داشته اند ولی این اولین متن مستقل است. پس از تاسیس استان البرز نیز مرحوم جلال آل احمد به عنوان پیشگام در تدوین مونوگرافی یا همان تک نگاری در قالب کتابی با عنوان «اورازان» گام جدی و مهمی در این حوزه برداشت و بعد از وی نیز نویسندگان بسیاری به این عرصه وارد شدند و کتاب های خوبی در این مدت منتشر شده است. در شهر کرج مونوگرافی ها بیشتر حول روستاها بوده و البته درباره اشتهارد، ساوجبلاغ، نظرآباد و به ویژه در طالقان هم مونوگرافی‌های خوبی داریم. طالقان از این باب که پیشینه غنی‌تری در فرهنگ کتاب و کتابت دارد و بزرگان و مشاهیر بسیاری را به خود دیده، در زمینه تک نگاری هم پیشرو است.
این البرزپژوه در ادامه به برخی مطالب چاپ شده با موضوع البرز در مجلات ادواری و پایان‌نامه‌های دانشگاهی نیز اشاره کرد و گفت: در مورد روستای هیو و یا روستای نجم آباد و نظرآباد پایان‌نامه‌های خوبی در دهه چهل و پنجاه شمسی کار شده است. هنوز هم به همت آقای دکتر محمدی، مدیرگروه تاریخ دانشگاه خوارزمی پایان نامه هایی با موضوع تاریخ البرز در دست انجام است.
نگارش دانشنامه مشاهیر البرز در انتظار توجه جدی است
نویسنده البرزی به تبیین جاذبه های انسانی البرز نیز پرداخت و گفت: بازدید از منطقه زندگی بزرگان و مشاهیر و آشنایی با شرایط زندگی و یا مکان هایی که در کتاب ها توصیفشان آمده، یکی دیگر از مواردی است که بسیاری از علاقه مندان و گردشگران پیگیر آن هستند و موجب ایجاد تورهای گردشگری شده است. در استان البرز در مورد جاذبه های انسانی یا همان مشاهیر و مفاخر، منابع محدودی داریم؛ اگرچه چندین اثر در این حوزه وجود دارد که عبارتند از: «آشنایی با مشاهیر طالقان»، «ستارگان درخشان البرز»، «علمای مجاهد استان» که توسط بنده نگاشته شده و همچنین کتاب دیگری با عنوان «روستازادگان دانشمند» با معرفی 80 نفر از مشاهیر ملی و فراملی روستای نجم‌آباد در دست چاپ دارم؛ با این حال، نگارش دانشنامه مشاهیر استان البرز به صورت گروهی ضروری به نظر می رسد.
عسکری ادامه داد: یک بخش از آثار البرزپژوهی در حوزه گردشگری و باستان شناسی است. قدیمی ترین آثار باستان شناسی مربوط به هزاره هفتم پیش از میلاد مسیح است که از محوطه باستانی تپه ازبکی به دست آمده است. همچنین با بررسی های جدید در غارهای پارینه سنگی روستای سرهه ساوجبلاغ، سکونتگاه های بشری با قدمت 40 تا 50 هزار ساله به دست آمده است. در حوزه میراث فرهنگی نیز باید بیشتر مطالعه شود، ما دو نوع میراث داریم؛ یکی میراث فرهنگی ملموس (شامل پل ها و کاروانسراها و امکان تاریخی و... ) و دیگری میراث فرهنگی ناملموس (شامل آداب، رسوم، سنت ها، هنر و..) است؛ در زمینه میراث فرهنگی ناملموس با وجود پیشینه غنی به ویژه در خوشنویسی و تعزیه به جز چند منبع محدود، کتاب‌های قابل توجهی نداریم. در حوزه باستان شناسی نیز منابع مکتوب خوبی تاکنون چاپ شده که بیشتر شامل گزارش های باستان شناسی است که البته بخش از آن ها به صورت الکترونیک هستند و در کتابخانه اداره کل میراث فرهنگی استان نگهداری می شوند و بهتر است به مجموعه منابع کتابخانه ای اضافه شوند.
منابع مکتوب البرزپژوهی نیازمند نظارت‌های علمی بیشتری است
نویسنده البرزی در بخش دیگری از سخنان خود به اشکلات و نقاط ضعف و قوت منابع مکتوب در حوزه البرزشناسی اشاره کرد و گفت: ما مجموعه کامل دولتی که همه منابع مربوط به البرز را یکجا گردآوری کرده باشد، نداریم. با این حال برخی مجموعه های شخصی منابع بسیار خوب و قابل قبولی را گردآوری کرده اند که از آن جمله می‌توان به مجموعه‌های آقایان حسن شاه محمدی، جعفر کوهزاده، بهروز محمدبیگی، مرحوم سیدمحمدتقی میرابوالقاسمی و سیدمحمدحسین میرابوالقاسمی و سید جواد میرسلیمی (آل طاهر) و دکتر مهراب رجبی اشاره کرد.
وی در خاتمه اظهار داشت: با بررسی منابع موجود در موضوع البرزپژوهی، ضمن تقدیر از زحمات و تلاش‌های بسیار نویسندگان و پژوهشگران این عرصه، کاستی‌ها و ضعف‌هایی در نگارش برخی از این منابع دیده می شود که نباید از نظر دور داشت. برخی از آثار با روش علمی نگاشته نشده اند و فقط گردآوری هستند و حتی در برخی از بخش ها ذکر منبع به درستی انجام نشده است. در گردآوری یک مطلب باید منابع دست اول و دوم را شناخت و روش صحیح استفاده از این منابع را بلد بود. در برخی از کتاب‌ها بعضاً دیده شده، حق مالکیت فکری رعایت نشده است و همه این ها نشان می‌دهد دانشگاه و محققان دلسوز بایستی به حوزه البرزپژوهی ورود پیدا کنند و یا با نظارت علمی خود، منابعی پربار و شایسته فرهنگ و هنر و ظرفیت بومی و تاریخی این استان ارائه دهند.
گفتنی است، بعد از سخنرانی حسین عسکری، جلسه با پرسش و پاسخ پیرامون موضوعات مطرح شده پایان یافت.